Narratief film Grebbeberg.
De Grebbeberg is heilige grond. De slag die daar in de Meidagen van 1940 heeft gewoed was beslissend voor de verdediging van Nederland. Circa 500 Nederlandse militairen sneuvelden op of rond de Berg. Honderden raakten gewond, zowel fysiek als mentaal. En duizenden droegen de ervaringen met zich mee in de rest van hun leven. Na drie dagen van ontstellende gevechten was de berg verloren en de verovering van Nederland onafwendbaar, waarna vijf gruwelijke jaren van bezetting volgden.
De Nederlandse krijgsmacht was bij lange na niet voorbereid om te vechten. Er was onervaren leiderschap, ongeoefende eenheden, oud en ondeugdelijk materieel, een haperende voorbereiding en een context van een ‘gebroken geweer’. Een groter verschil met de aanvallende Duitse eenheden was niet denkbaar. Maar toch is er gevochten. Niet door iedereen, niet altijd met kunde en uiteindelijk niet met succes, maar er is gevochten. En hard ook. Zo hard zelfs dat de Duitsers de berg omdoopten tot ‘de Duivelsberg’.
Nu heerst er een serene rust op en rond de Grebbeberg, met in het centrum de Erebegraafplaats. Maar deze rust mag nooit omslaan in vergetelheid. De slag om de Grebbeberg wordt immers niet alleen herdacht als ritueel van herinnering, maar moet ook onafgebroken het besef voeden dat vrijheid niet vanzelfsprekend is en iedere dag door ons allemaal moet worden gekoesterd, onderhouden en soms bevochten.
De verfilming van de Slag om de Schelde heeft ons laten zien dat films met het thema vrede en vrijheid groot maatschappelijk draagvlak hebben. Ook op technisch gebied is het inmiddels goed mogelijk een film te maken die ons dicht bij de toenmalige gebeurtenissen brengt, met een inkijk in de ziel van degenen die aan de strijd deelnamen. Tot slot is de slag om de Grebbeberg een onvervreemdbaar deel van onze geschiedenis en een nationaal symbool voor vrijheid en de offers die dit vergt. Of zoals zo treffend verwoord door J.C. Bloem en vereeuwigd op de Berg:
‘Vijf dagen, en de vrijheid ging verloren.
vijf jaren, en eerst toen werd zij herboren.
Zo moeizaam triomfeert gerechtigheid.
aan dit besef zij deze grond gewijd.’
Ons doel is een film te maken die een eerlijk beeld geeft van de gebeurtenissen in de Meidagen van 1940, waarin normale mensen in volstrekt abnormale omstandigheden werden geroepen hun plicht te doen. Geen heldenepos, maar een symbool van lef, domheid, angst en volharding. Maar ook een film die ons doet beseffen hoe hoog de prijs van onze vrede is en dat vrijheid niets anders is dan een repeterend werkwoord dat we nooit mogen vergeten.
Mart de Kruif
De Slag om de Grebbeberg
…tot de laatste man en de laatste kogel! Een verhaal over moed en trouw.
Het verhaal
Op 10 mei 1940 vallen de Duitsers ons land binnen. Onderdeel van hun plan is om met 20.000 man in een dag de Grebbeberg te veroveren. Daar liggen 2500 soldaten van het 8e Regiment Infanterie, verdeeld over 3 bataljons, nauwelijks getraind en slecht bewapend op hen te wachten.
Na 3 dagen vechten hebben de Duitsers de Grebbeberg nog niet veroverd! Wie zijn die Hollandse soldaten?
Synopsis
De slag om de Grebbeberg is het verhaal van Willem Overwater, vriend en dorpsgenoot Gijs Versloot en de uit Leeuwarden afkomstige joodse reservist Geza Löwenstein. Drie jongens die eind augustus 1939 worden gemobiliseerd om de Duitsers tot staan te brengen.
Willem (20), zoon van een in 1916 ten onrechte voor desertie veroordeelde soldaat, is leraar op een basisschool. Maar o.a. vanwege zijn familiegeschiedenis is hij nou niet bepaald bijzonder gemotiveerd om onder de wapenen te gaan. Hij probeert uitstel te krijgen.
Dit in tegenstelling tot Gijs (19), dorpsgenoot en oud-klasgenoot van Willem. Hij werkt in de groentezaak van zijn ouders en ziet de mobilisatie ondanks zijn chronische maagklachten als een welkome kans op avontuur en om aan het saaie werk in de groentewinkel van zijn ouders te ontsnappen.
Geza (29), heeft een vriendin en is van Joodse afkomst. Hij werkt aan de universiteit en staat op het punt om te gaan trouwen. Zijn vader ziet graag dat hij naar Amerika emigreert maar Geza wil niet wijken voor de nazi’s. Familie en vrienden zijn slachtoffers geworden tijdens de Kristallnacht in Duitsland. En Geza wil wraak.
En dan is er Martine (18), de dochter van de directeur van Ouwehands Dierenpark. Zij krijgt volop de aandacht van de gemobiliseerde soldaten maar haar interesse lijkt volledig op het welzijn van de dieren gericht. Ze rekent op neutraliteit.
Als op vrijdag 10 mei 1940 de Duitsers dan toch ons land binnenvallen duurt het niet lang of ze staan aan de voet van de Grebbeberg. De jongens moeten aan de bak. Maar niets is wat het lijkt. Hun eerste oorlogshandeling is tot ontzetting van Martine nota bene het doodschieten van de roofdieren in de dierentuin, uit angst voor het gevaar dat de zullen vormen als ze uit hun kooien zullen losbreken tijdens mogelijke artilleriebeschietingen.
Als de Duitsers de aanval op de Grebbeberg inzetten vallen al snel de eerste doden. Na 2 dagen vechten, vrijwel zonder slaap en weinig eten, uitgeput door de constante artilleriebeschietingen bezwijk Gijs onder de druk en wordt door de Duitsers doodgeschoten.
Wanneer op maandagochtend de laatste stormaanval door de Duitsers op de loopgraaf van Willem wordt ingezet probeert hij met zijn sectie te overleven.
Maar de tegenstand is te groot en samen met Geza moet hij zich via het paviljoen van majoor Landzaat op het viaduct van Rhenen terugtrekken. Daar worden ze op bevel van de Nederlandse Generaal voorlopig tegengehouden. Dan bombarderen de Duitsers met Stuka’s de stellingen rond het viaduct. De Nederlandse soldaten weten nog net op tijd het viaduct op te blazen waardoor de Duitse opmars nog voor Rhenen wordt gestopt. Maar Geza overleeft het niet.
Op 14 mei wordt Rotterdam gebombardeerd en op 15 mei capituleert Nederland alsnog en de Grebbeberg valt. Is de strijd voor niets geweest?
Genre en Doelgroep
De slag om de Grebbeberg is een film voor jong en oud met veel spanning en actie. Het vertelt het verhaal aan de hand van de jongeren die ongewild in een conflict betrokken worden, waarin de vrijheid voor allen op het spel staat. Want al lijkt de vrijheid vanzelfsprekend, soms moet hij tegen wil en dank verdedigd worden.
Motivatie.
Wij Nederlanders weten over het algemeen weinig over het optreden van ons eigen leger in mei 1940.
De meeste generaties in ons land hebben zelfs nog nooit een oorlog meegemaakt. Men kent de oorlog eigenlijk alleen uit boeken, via tv of films.
En toch moeten we een standpunt innemen over onze defensie, er gewicht aan geven. Maar omdat de urgentie van een leger bijzonder laag lijkt, uitzonderingen daargelaten zoals nu met de oorlog in Oekraïne, heeft men de neiging er weinig belang aan te hechten.
De Slag op de Grebbeberg wil aan deze omissie een einde maken en laten zien wat er gebeurt als men alleen in tijden van crises oog heeft voor defensie. Dan is het meestal te laat en kunnen investeringen de jaren van bezuinigingen niet meer goed maken.
De Slag om de Grebbeberg wil laten zien wat er gebeurt als men zich niet bewust is van de eigen rol die de verdediging van onze democratie en vrijheid met zich meebrengt.
De Slag om de Grebbeberg is weliswaar een ‘verzonnen’ relaas maar gebaseerd op feiten en daarmee hopelijk een belangrijke les voor de toekomst.
Martin Lagestee
De Slag om de Grebbeberg
Producent: Ingmar Menning
Scenario en regie: Martin Lagestee
Met medewerking van: Luitenant-generaal b.d. Mart de Kruif, Frans Smits e.v.a.
Voor meer informatie: ingmar@nijhuisenco.nl of info@lagesteefilm.nl